Κώνστας

Όνομα δύο αυτοκρατόρων του Δυτικού και του Ανατολικού (Βυζάντιο) κράτους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. 1. Κ. Α’ (Flavius Julius Constans, 323 – 350). Αυτοκράτορας του Δυτικού Ρωμαϊκού κράτους (337-350). Ήταν ο μικρότερος γιος του Μεγάλου Κωνσταντίνου, ο οποίος, λαμβάνοντας τον τίτλο του αυγούστου με τους αδελφούς του Κωνσταντίνο και Κωνστάντιο, διαμοίρασαν την αυτοκρατορία σύμφωνα με τη διαθήκη του πατέρα τους. Ο Κ. ανέλαβε τη διοίκηση της Ιταλίας, της Ιλλυρίας και της βόρειας Αφρικής. Μετά τον θάνατο του αδελφού του, Κωνσταντίνου Β’, σε μάχη εναντίον του (340) έγινε κύριος ολόκληρου του δυτικού τμήματος της αυτοκρατορίας. Αντιτάχθηκε στον αδελφό του Κωνστάντιο Β’, ο οποίος είχε προσχωρήσει στην αίρεση του αρειανισμού και τον υποχρέωσε να δεχτεί τη σύγκληση συνόδου στη Σαρδική (343) για να διευθετηθούν τα εκκλησιαστικά ζητήματα. Μετά τον θάνατό του στην Ισπανία, από τους οπαδούς του σφετεριστή της εξουσίας Μαγνέντιου (350), ο αδελφός του Κωνστάντιος Β’ (337-361) έμεινε μονοκράτορας. 2. Κ. Β’ (Κωνσταντινούπολη 630 – Σικελία 668). Αυτοκράτορας του Βυζαντίου (641-668). Ήταν γιος του Κωνσταντίνου Γ’ (641-642, συναυτοκράτορας με την Ηρακλεωνά) και εγγονός του Ηρακλείου (610-641). Η βασιλεία του συμπίπτει με την εποχή κατά την οποία ολοκληρώθηκε η αραβική κατάκτηση των ανατολικών επαρχιών του Βυζαντίου με την κατάληψη της Αιγύπτου, γεγονός με σημαντικότατες πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και εθνολογικές επιπτώσεις για τη Βυζαντινή αυτοκρατορία. Η κατάληψη της Αιγύπτου και η προώθηση των Αράβων στη βορειοδυτική Αφρική συνδυάστηκαν με καταστρεπτικές επιδρομές εναντίον των νησιών, ιδιαίτερα της Κύπρου και της Ρόδου, και της Μικράς Ασίας. Οι τελευταίες αυτές επιχειρήσεις των Αράβων επιτεύχθηκαν χάρη στον στόλο τον οποίο είχε δημιουργήσει ο ικανότατος διοικητής της Συρίας και αργότερα χαλίφης, Μωαβίας (Μοαουίγια), γεγονός το οποίο άλλαξε τη φυσιογνωμία του αραβικού κράτους, το οποίο έγινε πλέον ναυτική δύναμη, ενώ παράλληλα κλόνισε τη θαλασσοκρατορία του Βυζαντίου. Η πρώτη εμπειρία των Βυζαντινών από τον νεοσύστατο αραβικό στόλο ήταν η ήττα του Κ. από τους Άραβες σε ναυμαχία στα παράλια της Λυκίας (655). Μετά την επικράτηση ως χαλίφη του Μωαβία (661), ύστερα από εμφύλιο πόλεμο ο οποίος έδωσε τη δυνατότητα στον Κ. να ασχοληθεί με την αντιμετώπιση των Σλάβων που στο μεταξύ είχαν φτάσει έως τη Μακεδονία, εντάθηκε και πάλι η αραβική απειλή. Αποτέλεσμα αυτών ακριβώς των εξελίξεων θεωρείται από πολλούς ιστορικούς η μετάβαση του Κ. στη Δύση (Σικελία, 663) και η εγκατάστασή του εκεί τα τελευταία πέντε χρόνια της βασιλείας του. Του αποδίδουν δε την πρόθεση, αφού μάλιστα είχαν χαθεί οι ανατολικές επαρχίες, να μεταφέρει την πρωτεύουσα στη Δύση. Άλλοι ιστορικοί έχουν τη γνώμη ότι ο Κ., χωρίς να έχει την πρόθεση να εγκαταλείψει την Ανατολή, ενδιαφερόταν έντονα για τις δυτικές επαρχίες και ιδιαίτερα για την απειλούμενη από τους Άραβες Σικελία (στρατηγική θέση για τον έλεγχο της βόρειας Αφρικής) και για τις βυζαντινές κτήσεις της νότιας Ιταλίας, οι οποίες κινδύνευαν να καταληφθούν από τους Λομβαρδούς. Με βάση τον Τάραντα, ο Κ. άρχισε επιτυχημένες επιχειρήσεις εναντίον των Λομβαρδών, τις οποίες όμως δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να συνεχίσει για πολύ καιρό, παρά τη μεγάλη φορολογία που επέβαλε στον πληθυσμό. Εξάλλου, η πολυδάπανη συντήρηση της Αυλής του στη Σικελία οδήγησε σε νέα φορολογική καταπίεση που συνετέλεσε στην οργάνωση συνωμοσίας και στη δολοφονία του. Στη θρησκευτική του πολιτική ο Κ. ακολούθησε συμβιβαστική γραμμή ως προς την αντιμετώπιση του μονοθελητισμού. Θέλοντας να αμβλύνει την αντίθεση μεταξύ ορθοδόξων και μονοθελητών, απαγόρευσε με ειδικό διάταγμα (τον λεγόμενο Τύπο) κάθε συζήτηση σχετική με τις δύο ενέργειες ή θελήσεις του Χριστού. Η αδιαλλαξία μάλιστα του πάπα Μαρτίνου έναντι του μονοθελητισμού στη σύνοδο του Λατερανού (649), όπου καταδικάστηκαν ο Τύπος και η Έκθεση (του Ηρακλείου), οδήγησε τον Κ. σε βίαια μέτρα εναντίον του πάπα, ο οποίος αφού συνελήφθη από τον έξαρχο της Ραβένα, φυλακίστηκε στην Κωνσταντινούπολη και αργότερα εξορίστηκε στη Χερσώνα, όπου πέθανε.